ТУТЫР

Ирон мифологийы адæмы фосæн тых чи кæны, чи сæ цæгъды, ахæм тугдзых сырдты, уæлдайдæр та бирæгъты бардуаг. Бирæгъ стыр фыдбылызтæ хаста, зиæнттæ кодта фосдарæг ирон адæмæн, уымæ гæсгæ карз уыд йемæ тох, стæй дзы сæхи дæр хызтой, æгæр мæгуыр ын хæйрæгау йæ ном дæр æргом нæ дзырдтой, фæсномыгæй йæ хуыдтой уæрхæг. Бирæгъ æгъатыр у, бырсы, лæбуры, уæлдайдæр та тар æхсæв, йæ фыддзинæдтæ æнхъæвзынц дæрдтыл, æмæ йæ бауромын, адæмы фос дзы бахъахъхъæнын æрмæстдæр у Тутыры бон. «Тутыр бар дары хъæддаг сырдтæм, уæлдайдæр та бирæгътæм. Уыдонæн сæ цард дæр, сæ хæрд дæр æмæ сæ алы къахдзæф дæр ис Тутыры къухы. Уый куы бафæнда, уæд бирæгъ сæмбæлдзæн фос-холыйыл, уæд ын фыййауы фосæй бантысдзæн исты рахæссын. Тутыры куы нæ фæнда, уæд бирæгъ фосы дзуджы астæу куы смидæг уа, уæддæр нæ бафæраздзæн фосмæ йæ дзых схæлиу кæнын, йæ дæндæгтæ нындæгъддзысты, æмæ фосы астæуæй дæр рацæудзæн æххормагæй,— фыста ирон адæмы 'хсæн рухстауæг, сауджын Цомайты Хадзырæт,— Тутыр у бирæгътæн сæ тас. Бирæгъ куы фæниуы, лæбурынæй дзы тас куы вæййы, уæд æй ирон адæм афтæ фелгъитынц: «Мах — Тутыры фæдзæхст, дæу та – йæ фыдæх».

Тутыр тызмæг зæд у. Фæлвæраимæ куы фæбыцæу, уæд æй хъазгæ-æмхасæнты фæсохъуыр кодта. Уый нæ, фæлæ ма йыл мæнгардæй дæр разылд.

Тутырмæ куывтой ирон адæм, уымæй куырдтой сæ фосмæ сын бирæгъты ма 'рбауадзын, куы 'рбаирвæзой, уæд та сын фыдбылыз ракæныны хъомыс ма радта. Искæмæй-иу фыс, хъуг, кæнæ бæх æхсæв æдде куы баззад, хизæнæй-иу куы нæ æрбаздæхт, уæд-иу сæ фæрæты ком фидар ныббастой, ай куыд баст у, афтæ Тутыры бирæгъты дзыхтæ дæр баст уæнт, зæгъгæ. Æмæ, дам, ын уæд бирæгъæй тас нал уыд.

кæс «АРВЫ ДУАР»-Ы СÆРГÆНДТÆ